Leśne wędrówki zimą

Lubię chodzić do lasu także zimową porą. Szczególnie kiedy na zewnątrz panuje prawdziwa zima, czyli leży śnieg, a temperatura jest poniżej zera. Prawdę mówiąc, kiedyś byłam o wiele bardziej wytrzymała i potrafiłam spędzać naprawdę dużo czasu na dworze, nawet przy minus dwudziestu. Ocieplenie klimatu i typowo śródziemnomorskie zimy sprawiły, że teraz dość szybko przemarzam podczas zimowych wędrówek, gdy temperatura nie spada nawet poniżej minus pięciu. Z tego względu ubieram się ciepło (czyli jak misiek), często zabieram termos z imbirowym wywarem i cytryną i ruszam na długi spacer.

Każdy krok to znajome skrzypienie śniegu pod nogami. Czasami zaspy są całkiem spore i wtedy trzeba się trochę namęczyć, by przejść kilka zaplanowanych kilometrów. Ale szybko zapominam o nogach zatapiających się w śnieżnym puchu, gdy mróz szczypie policzki, a widoki dookoła są coraz piękniejsze.

W lesie jest cicho i spokojnie. Tak jakby wszystko zapadło w zimowy sen i zacznie się budzić dopiero w marcu.

Rośliny zaczynają przygotowania do zimy na kilka tygodni przed pierwszymi przymrozkami (...) Komórki roślin nie tylko zmieniają strukturę fizyczną, lecz także nasycają się cukrem, co obniża temperaturę zamarzania wody (...) Stonowana szarość zewnętrznej szaty roślin, jak proch strzelniczy, dobrze ukrywa energię, która w nich drzemie.

To, czego zimą brakuje mi najbardziej, zwłaszcza kiedy nie ma także śniegu, to brak liści. Drzewa wyglądają wtedy posępnie, a ja tylko czekam aż choć trochę poprószy na nie śnieg. Lubię patrzeć jak śnieg oblepia nagie gałęzie drzew, nadając krajobrazowi bajkowej scenerii. Tylko jak radzą sobie ze śniegiem drzewa?

Każda zima, którą drzewa przetrwały, dowodzi, że wysiłek corocznej produkcji listowia jest rozsądną rzeczą (...) Gdy zniknie tysiąc dwieście metrów kwadratowych powierzchni listowia, wówczas biała okrywa może zalec wyłącznie na gałęziach, a to znaczy, że większość przeleci na ziemię.

Zimowy krajobraz lasu urozmaicają choinki przyprószone śniegiem. Świerki, sosny i jodły wyglądają i pachną nadal tak samo i zawsze mnie fascynowało, dlaczego nie zmieniają się jak reszta drzew.

Świerk w igłach i korze magazynuje olejki eteryczne, które są swego rodzaju ochroną przed mrozem. Jednak, gdy igły pozostają na gałęziach, pojawia się wielkie ryzyko. Zalega na nich śnieg i stopniowo staje się coraz większym ciężarem, pod którym drzewo może się załamać.  By tego uniknąć świerk ma do dyspozycji dwie strategie obronne. Z jednej strony tworzy z reguły absolutnie prosty pień. Z drugiej zaś strony gałęzie (...) układają się w poziomie. W obfitujących w śnieg wysokich rejonach lub na Dalekiej Północy świerk wykształca ponadto bardzo wąską, długą koronę o krótkich gałęziach (...)

Odnoszę wrażenie, że jedyny dźwięk jaki słyszę, to skrzypienie śniegu pod nogami. Nie ma owadów, ucichły ptaki, nie słychać szelestu liści na wietrze. Prawdziwa cisza to właśnie las zimową porą.

Niedźwiedzie śpią słodko w zimowych gawrach. (...) Chrząszcze i muchy zakopały się w liściach okrywających leśną glebę lub drzemią w martwym drewnie obalonych drzew. (...) Wiewiórki (...) zimą przesypiają wiele dni. Jelenie (...) zimne miesiące spędzają, stojąc w podszycie i drzemiąc. (...) potrafią obniżyć temperaturę tkanki podskórnej do piętnastu stopni, by oszczędzić energię.

Czyżby jednak było tak całkiem pusto? Nie do końca. Na śniegu widać dobrze każdy trop. Ludzką nogę leśnika albo innego miłośnika wędrówek i natury. Ślady przebiegającego psa albo wędrującego za jedzeniem dzika. Odbite stópki poszukującej zakopanych orzechów wiewiórki czy ślady ptasich łapek. Nie tylko jako dziecko miałam frajdę z odgadywania czyje to ślady. Teraz też lubię zgadywać i śledzić wędrówki zwierząt.

Z każdą mijającą godziną, mróz szczypie w policzki coraz mocniej i jest pewne, że w nocy zrobi się zdecydowanie jeszcze zimniej. Co na to drzewa?

Mniej więcej od minus pięciu stopni Celsjusza drzewa widocznie się kurczą, czyli średnica ich pnia zmniejsza się (...) Chodzi tu o przesuwanie się wody z tkanek pod korą do wnętrza pnia. (...) Podczas mroźnych, jasnych zimowych nocy w lesie rozbrzmiewają odgłosy przypominające strzały. (...) To dęby. Ich tkanka zawodzi w strefie wcześniejszego zranienia i pęka tak gwałtownie, że słychać to na kilometr. W języku fachowym zjawisko to nosi nazwę pęknięć mrozowych.

Las zimą to dla mnie źródło ciszy i spokoju. Miejsce, gdzie można się zresetować, ale też dać mały wycisk zastanym od siedzenia mięśniom. Wybierzcie się do niego w wolnym czasie i spróbujcie spojrzeć na niego oczami dziecka. Co w nim zobaczycie?

________

Cytaty zaczerpnęłam z następujących książek:
- 'Sekretne życie drzew' Peter Wohlleben
- 'Nieznane więzi natury' Peter Wohlleben
- 'Ukryte życie lasu' David Haskell